Kuchnia łódzka

Zalewajka, prażoki, knedle z truskawkami i młodą kapustą. Któż nie słyszał o tych daniach? Ale czy wiecie gdzie się je jada i skąd się wywodzą? Jeżeli nie, to dowiecie się tego wszystkiego z wpisu! Kuchnia łódzka jest niezwykle specyficzna, ponieważ stanowi zlepek kuchni kilku nacji. Została ukształtowana przez ludzi pochodzących z różnych miejsc, kultur i wyznań. Jest osobliwą mieszanką wpływów polskich, niemieckich, rosyjskich i żydowskich. Społeczności te stanowiły tygiel kulturowy Łodzi w XIX wieku, a taka różnorodność narodowościowa miała bardzo istotny wpływ na lokalną kuchnię. 

Kuchnia łódzka – kuchnia czterech kultur

Łódź nazywana jest miastem czterech kultur, ponieważ w XIX wieku znaczną część jej mieszkańców stanowili, obok Polaków, Niemcy, Rosjanie i Żydzi. Wszystkie te kultury odcisnęły swoje piętno na łódzkiej kuchni.

Więcej o historii Łodzi i zabytkach pozostawionych przez te kultury możecie przeczytać w osobnym wpisie.

Kuchnia Łodzian opierała się głównie na warzywach, kaszach i strączkach, które były tanie i powszechnie dostępne. Warzywa często pochodziły z własnych ogródków, a owoce (jabłka, gruszki, śliwki) zazwyczaj zbierane z dziko rosnących drzew. Mięso było drogie i bardzo rzadko spotykane na stołach łódzkich robotników. Powszechne były dania z ziemniaków, kapusty, grochu i innych warzyw.

Kuchnia łódzka to kuchnia prosta, można powiedzieć uboga, wiejska, oparta na podstawowych, tanich i ogólnie dostępnych składnikach. Nie ma w tym nic dziwnego, ponieważ większość mieszkańców Łodzi pochodziła z terenów wiejskich. Byli to ludzie prości i ubodzy, a praca w fabrykach nie przynosiła dużych dochodów zwykłym robotnikom. Ludzie pracowali po kilkanaście godzin dziennie dlatego też potrzebowali pożywnego, sycącego jadła. W związku z tym przygotowywano tanie, sycące potrawy, najczęściej pożywne zupy, zazwyczaj z dodatkiem ziemniaków.

Sytuacja przedstawiała się oczywiście inaczej w domach bogatych fabrykantów, gdzie często gościło mięso (w tym dziczyzna), a także takie produkty jak homary i ostrygi, oraz egzotyczne owoce. Jednak to nie te wykwintne dania, na które mogli pozwolić sobie jedynie nieliczni, ukształtowały kuchnię łódzką. Łódzkie smaki wywodzą się z ubogich, robotniczych domów wielokulturowej Łodzi przemysłowej.

Kuchnia polska

Rodzima kuchnia łódzka wywodzi się z ubogich domów robotników i mieszkańców wsi, którzy przybyli do Łodzi w poszukiwaniu pracy i lepszego życia. Dlatego też kuchnia polska jest dość zróżnicowana na obszarze samego miasta i zależy od tego z jakiego regionu przybyli osadnicy. Kuchnia Polaków, którzy osiedlili się w Łodzi w XIX wieku, w znacznej mierze opierała się na warzywach, głównie ziemniakach i kapuście oraz potrawach mącznych. Poniżej przedstawiam kilka najbardziej charakterystycznych łódzkich potraw, które jadało się u mnie w domu.

Kapuśniak z kiszonej kapusty z prażokami

Kapuśniak z prażokami – to jedno z flagowych łódzkich dań. Pamiętam, że gdy byłam dzieckiem to danie pojawiało się na naszym stole dość często. Kapuśniak jest prosty i tani w przygotowaniu, a jednocześnie bardzo smaczny, zdrowy i sycący. Kapuśniak z kiszonej kapusty gotuje się zazwyczaj na wędzonych kościach, jednak myślę iż pierwotnie był to tylko wywar warzywny. Prażoki to nic innego jak ziemniaki ugniecione z mąką, ale koniecznie muszą być okraszone skwarkami. Wszystko to sprawia, że ta potrawa jest niezwykle sycąca.

Zalewajka

Zalewajka to chyba najbardziej znana łódzka zupa, tania i prosta. Obecnie zalewajkę można przygotować na kawałku mięsa lub kiełbasy i dodać różnych warzyw, jednak pierwotnie zakwasem zalewało się (stąd nazwa) wodę z ugotowanymi ziemniakami. Zupa była gęsta, zawiesista i kwaśna.

Chrzan, podroby i groch z kapustą

Chrzan trafił do Łodzi z Niemiec i świetnie się tu zadomowił. Był tani i powszechnie dostępny co było jego niewątpliwą zaletą. Chrzan jest ostry i wyrazisty, dzięki czemu świetnie podkreśla smak wielu potraw. Stosowany jest jako dodatek, przyprawa, ale także jako główny składnik wielu dań. Na jego bazie można przygotować pyszną zupę chrzanową lub aromatyczny sos.

Jak wspomniałam wcześniej na stołach łódzkich robotników rzadko pojawiało się mięso, a jeśli już to były to zazwyczaj najtańsze jego części, czyli podroby. Dlatego też są one w kuchni łódzkiej tak często spotykane. Podroby np. żołądki lub serca przygotowuje się w wyrazistym sosie chrzanowym.

Kolejne proste, tanie, łódzkie danie często przygotowywane w domach łódzkich robotników to kapusta z grochem. Obecnie serwuje się ją zazwyczaj na Wigilię.

Śledzie

Śledź pod wszelkimi postaciami to inna niezwykle popularna łódzka potrawa. Nic w tym dziwnego, ponieważ śledź ma w Łodzi długą tradycję. Niegdyś na terenie obecnego Parku Staromiejskiego, potocznie nazywanego Parkiem Śledzia, w dzielnicy żydowskiej, znajdował się targ rybny. W istniejących tu podziemiach przechowywano beczki z solonymi śledziami – najtańszą rybą ówczesnych czasów. Rynek znajdował się w tym miejscu do II wojny światowej, a park który tu później powstał zyskał swą potoczną nazwę od produktu, którym tu niegdyś handlowano. Krąży pogłoska, że woń śledzi unosiła się w tym miejscu jeszcze długo po tym gdy piwnice zostały zlikwidowane.

Kuchnia żydowska – kuchnia łódzka

Ludność żydowska zaczęła licznie przybywać do Łodzi po 1820 roku, gdy miasto wpisano na listę miast przemysłowych. Na przełomie XIX i XX wieku stanowili około 30% mieszkańców miasta. Żydzi byli właścicielami wielu fabryk, zajmowali się także handlem i rzemiosłem. W mieście powstały synagogi, ale także restauracje w których serwowano tradycyjne, żydowskie potrawy. Dania te przeniknęły do kuchni łódzkiej i dziś w rejonie możecie spotkać się z takimi daniami jak chałka, kaczkę w jabłkach czy gęsie pipki – faszerowane gęsie szyjki.

Chałka to słodka bułka drożdżowa, charakterystycznie zapleciona w warkocz, na wierzchu zazwyczaj posypana kruszonką. Chałka najlepiej smakuje posmarowana jedynie masłem i popita kubkiem kakao 😉

Jeżeli macie ochotę skosztować prawdziwej kuchni żydowskiej w Łodzi to polecam odwiedzić jedną z lepszych łódzkich restauracji – Anatewkę.

Kuchnia rosyjska – kuchnia łódzka

Od 1813 Łódź leżała na terenie Królestwa Polskiego, które znajdowało się pod zaborem rosyjskim. Polska administracja została przejęta przez rosyjskich urzędników, którzy nie asymilowali się z innymi grupami narodowościowymi, a wręcz przeciwnie prowadzili działania rusyfikacyjne. Dlatego też Rosjanie nie cieszyli się popularnością wśród Łodzian. Kuchnia rosyjska przypadła jednak do gustu mieszkańcom Łodzi i w wielu restauracjach serwowano potrawy rodem ze wschodu np. bliny, strogonow czy pielmieni.

Jednym z popularnych i niezwykle smacznych dań wywodzących się z kuchni rosyjskiej są kotlety pożarskiego. Jest to kotlet z mięsa mielonego w panierce z bułki tartej. Legenda głosi, że car Mikołaj I skosztował go po raz pierwszy w karczmie Pożarskiego. Danie tak mu zasmakowało, że wprowadził je na pałacowe stoły. Do Łodzi kotlet przybył z rosyjskimi kupcami i urzędnikami.

Któż nie zna poczciwej sałatki jarzynowej przygotowanej z gotowanych w rosole warzyw! Myślę jednak, że niewielu z Was wie, że wywodzi się ona z Rosji! Sałatka Olivier została stworzona w XIX wieku w Rosji przez belgijskiego kucharza. Pierwotnie była daniem niezwykle wykwintnym, podawanym jedynie w niektórych ekskluzywnych restauracjach. Początkowo w jej skład, oprócz warzyw, wchodziły różnego rodzaju mięsa, ogony raków, kapary, oliwki, a także kawior. Z czasem jednak sałatka stała się bardzo popularna, a drogie i trudne do zdobycia składniki zastąpiono tanimi i powszechnymi zamiennikami. Drogie mięsa zastąpiono kiełbasą, raki – jajkiem na twardo, a oliwki i kapary – zielonym groszkiem i ogórkami kiszonymi.

Kuchnia niemiecka w Łodzi

Ludność niemiecka przybyła do Łodzi po II rozbiorze Polski. Władze pruskie zachęcały do osiedlania się na tym terenie, aby pobudzić go gospodarczo. W ten sposób do Łodzi przyjechało wielu wykwalifikowanych Niemców, którzy założyli tu swoje zakłady, które później przekształciły się w wielkie fabryki. Kuchnia niemiecka przeniknęła do polskiej i dziś wiele z tych dań uważamy za rodzime, choć de facto pochodzą one zza zachodniej granicy. Do dań wywodzących się z kuchni niemieckiej można zaliczyć sałatkę ziemniaczaną, zupę piwną, kiełbasy i golonki, ale także knedle ze śliwkami lub truskawkami. Po rodzajach dań widać, że Niemcy byli ludnością bardziej zamożną, ponieważ na ich talerzach częściej pojawiało się mięso, którego właściwie w polskich domach nie było.

Młoda kapusta zasmażana z dodatkiem boczku i koperku to z pewnością danie znane nie tylko w Łodzi. Ale chyba tylko w Łodzi podaje się ją do knedli z truskawkami! Połączenie może wydawać się dziwne, nie znają go nawet niektórzy Łodzianie, ale uwierzcie mi – jest przepyszne!

Mam nadzieję, że wpis o kuchni łódzkiej Was zainteresował i dowiedzieliście się z niego czegoś nowego. Jak widzicie historia odciska swe piętno nie tylko na mapach politycznych i w podręcznikach, ale także na talerzach. Czy znaliście pochodzenie tych popularnych potraw? Jeśli jesteście Łodzianami to koniecznie dajcie znać czy znacie przedstawione przeze mnie dania. Napiszcie także jakie tradycyjne łódzkie potrawy jada, czy jadało się w waszych domach!