Geologia Szkocji w Edynburgu? Czy to nie dziwne? Otóż nie! Można poznać geologię Szkocji spacerując po Edynburgu. W mieście znajduje się kilka miejsc, gdzie można znaleźć skały pochodzące z różnych regionów Szkocji.
W tym wpisie nie chcę Was zanudzać geologicznym żargonem, trudnymi nazwami czy opisem skomplikowanych procesów. Chciałabym natomiast pokazać, że geologia może być ciekawa, interesująca, a nawet fascynująca, a co najważniejsze, że mamy z nią do czynienia na każdym kroku.
Jeżeli chcecie zobaczyć skały budujące Szkocję wystarczy wybrać się na spacer po Edynburgu. Zapraszam!
Geologia Szkocji w Edynburgu
Geologia to temat trudny i skomplikowany, wiele osób za nią nie przepada i stara się omijać szerokim łukiem. Jeżeli jednak lubicie podziwiać krajobrazy, góry, wodospady, to musicie wiedzieć, że wszystko to wynika z geologii danego regionu. To co widzimy na powierzchni zależy przede wszystkim od tego co znajduje się pod naszymi nogami.
Przeszłość geologiczna Szkocji jest bardzo złożona. W czasie miliardów lat ląd, który obecnie jest Szkocją, odbył długą podróż. Powstał w okolicach bieguna południowego i stopniowo przemieszczał się na północ. W czasie tej powolnej wędrówki zmieniały się warunki klimatyczne i przyrodnicze. Szkocja była pustynią lodową i gorącą pustynią piaszczystą, lasem tropikalnym, dnem morza i obszarem wyniosłych gór, zalewały ją rzeki i pokrywały lądolody. Ruch ten nie odbywał się jednak spokojnie, dochodziło do wielu trzęsień ziemi, wybuchów wulkanów, wylewów lawy, tworzenia się gór i uskoków.
Wszystko to przyczyniło się do powstania różnego rodzaju skał, które dziś budują Szkocję. Na pustyniach, w dolinach czy na dnie mórz powstawały skały osadowe np. piaskowiec. W czasie gdy Szkocja znajdowała się w okolicach równika, gdzie panował gorący i wilgotny klimat i rosła bujna roślinność, formowały się pokłady węgla kamiennego. Działalność wulkaniczna prowadziła do tworzenia się skał magmowych np. bazaltów czy granitów. Natomiast ogromne siły jakim podlegały skały podczas ruchów skorupy ziemskiej (wysoka temperatura i ciśnienie) doprowadziły do powstania skał przeobrażonych, czyli skał powstałych z już istniejących np. gnejs czy marmur.
Geologia Szkocji w Edynburgu – gdzie się z nią zapoznać?
W Edynburgu znajdziecie kilka miejsc, gdzie możecie zapoznać się z przeszłością geologiczną Szkocji. Wszystkie te miejsca możecie odwiedzić za darmo, a przy okazji zwiedzić miasto i podziwiać wspaniałe widoki.
Szkockie Muzeum Narodowe – Geologia Szkocji w Edynburgu
Warto zacząć od Szkockiego Muzeum Narodowego. Muzeum jest niezwykle ciekawe samo w sobie, szczególnie interesująca jest część poświęcona historii Szkocji. Znajdują się tu bogate zbiory dotyczące przeszłości tego kraju, jego rozwoju oraz odkryć i wynalazków, które miały ogromny wpływ na rozwój wielu dziedzin nauki. Jeżeli chcecie zapoznać się z krótką historią geologii Szkocji, to polecam od razu skierować się na poziom -1, do wystawy zatytułowanej Beginnings. Wydarzenia z przeszłości geologicznej Szkocji zostały tu przejrzyście i obrazowo zaprezentowane i prosto wytłumaczone. Pokazane są tu najważniejsze skały budujące Szkocję oraz najbardziej znaczące dla każdej epoki eksponaty.
Taras widokowy Szkockiego Muzeum Narodowego
Będąc w Muzeum, koniecznie trzeba wejść na taras widokowy, który znajduje się na dachu muzeum. Najłatwiej wjechać tam windą – poziom 7.
Z dachu muzeum rozpościerają się jedne z najlepszych widoków na Edynburg. Znajdują się tu także intrygujące skalne bloki wydrążone w środku. Wbrew pozorom nie są to kosze na śmieci (!) 🙂 Autorem tej instalacji jest Andy Goldsworthy. Cztery potężne bloki z czerwonego piaskowca z wydrążonymi wewnątrz otworami, zachęcają do zajrzenia w tę czarną otchłań. Ma to skłonić do przemyśleń – jak powstała taka skała z pustynnego piasku około 270 mln lat temu? Instalacja została wykonana ku pamięci ojca geologii, mieszkańca Edynburga – Jamesa Huttona.
Dziedziniec przed Dynamic Earth
Na dziedzińcu Dynamic Earth – interaktywnego centrum edukacji o Ziemi – ustawiono szereg głazów pochodzących z różnych części Szkocji. Przechadzając się wzdłuż tych menhirów można zaobserwować jaką podróż odbyła Szkocja w dziejach swego istnienia, jakie warunki wówczas panowały i jakie w danym czasie powstały skały.
„Podróż” zaczyna się od głazu, który zbudowany jest z najstarszych skał jakie można znaleźć w Szkocji, a jednocześnie najstarszych skał na Ziemi – gnejs z wyspy Lewis na Hybrydach Zewnętrznych. Na każdym głazie znajduje się krótki opis danego okresu geologicznego oraz schematyczna mapka pokazująca, gdzie znajdowała się dzisiejsza Szkocja w danej epoce. Na chodniku, przy każdym z głazów wyryta jest nazwa ery i okresu geologicznego z której pochodzi. Dzięki tym głazom można zaobserwować jak różne skały budują Szkocję. Ostatni z kamieni to tzw. głaz narzutowy, czyli ogromny kamień przeniesiony przez lądolód, czasami na bardzo duże odległości.
The Stones of Scotland – Park przy Regent Road
Kolejną „geologiczną” instalacją artystyczną, otwartą w 2002 roku jest tzw. Stones of Scotland. Instalacja ta ma związek z powstaniem szkockiego Parlamentu i ma wymowny charakter polityczny. Rzeźba ma kształt okręgu, na krawędzi którego ułożono skały pochodzące ze wszystkich 32 jednostek administracyjnych Szkocji. Fragmenty skał nie są może imponujące, ale warto podkreślić, że artysta George Wyllie zebrał je sam, odwiedzając wszystkie zakątki Szkocji. Przy każdym kamieniu znajduje się niewielka tabliczka z nazwą regionu z którego dany głaz pochodzi. Jeżeli jednak chcecie dowiedzieć się o nich czegoś więcej konieczna będzie ulotka, która wszystko dokładnie opisuje. Ulotkę można pobrać ze strony Edinburgh Geological Society. Wśród wielu skał budujących Szkocję można tu zobaczyć tak charakterystyczne skały jak szary granit z Aberdeen, czerwony piaskowiec z Glasgow czy gnejs z Hebrydów Zewnętrznych.
Budynek szkockiego Parlamentu – Canongate Wall
Bryła budynku szkockiego parlamentu, zaprojektowana przez hiszpańskiego architekta Enrica Mirallesa, jest niezwykle kontrowersyjna. Projekt wzbudził wiele emocji i ogromną falę krytyki. Pomijając jednak nowoczesną formę budynku, warto zwrócić uwagę na fragment muru zwany Canongate Wall, który ciągnie się wzdłuż dolnego odcinka Royal Mile. Betonowa ściana ozdobiona jest fragmentami skał pochodzącymi z różnych część Szkocji oraz wyrytymi na nich inskrypcjami. W murze znajdują się również kamienie z browaru, który niegdyś znajdował się w tymi miejscu. Polecam pobrać ulotkę która szczegółowo opisuje wszystkie skały umieszone na ścianie Parlamentu, a także przytacza wyryte na nich inskrypcje.
James Hutton Memorial Garden
Mówiąc o geologii Szkocji, czy geologii w ogóle, nie można pominąć niezwykle istotnej postaci, która uważana jest za ojca tej dziedziny nauki – Jamesa Huttona. Naukowiec uważał, że powierzchnia Ziemi została niegdyś zniszczona przez erozję po czym zbudowana od nowa z tych osadów. Ten cykl powtarza się w kółko i nieustannie, dlatego też nie można odnaleźć początków Ziemi. Dzięki tej teorii Hutton uwolnił geologię od teologii i położył podwaliny pod nową dyscyplinę naukową.
Niewielki pomnik ku pamięci Jamesa Huttona wybudowano w miejscu, gdzie niegdyś stał dom, w którym naukowiec mieszkał przez 30 lat. Pomnik odsłonięto w 2002 roku. Memoriał stanowi niewielka tablica pamiątkowa wmontowana w bryłę z piaskowca, na której wyryto najbardziej znany cytat Huttona, który stanowił podwaliny jego teorii. Obok leżą głazy, które przyczyniły się do potwierdzenie jego teorii. Jest to skała z żyłami intruzji, co świadczyło o tym że roztopione skały mogą penetrować już istniejące. Druga głaz to tzw. zlepieniec (konglomerat). Jest to skała osadowa zbudowana z różnej wielkości starszych, obtoczonych kamieni naturalnie scementowanych tzw. lepiszczem. Skała ta wg Huttona świadczy o nieustannej, powolnej i cyklicznej naturze procesów geologicznych.
3 St John’s Hill / 46 Pleasance
Geologia Szkocji w Edynburgu – mapa, trasa spaceru
Poznawanie geologii Szkocji w Edynburg polecam rozpocząć w Szkockim Muzeum Narodowym. Tam możecie poznać przeszłości geologiczną tego kraju. Ponadto z dachu muzeum rozpościera się wspaniały widok na Edynburg. Następnie polecam skierować się do pomnika Jamesa Huttona, skąd już niedaleko pod głazy na dziedzińcu przy Dynamic Earth. Te znajdują się na tyłach szkockiego Parlamentu, gdzie możecie obejrzeć Canongate Wall. Na koniec polecam udać się do Parku przy Regent Road, aby zobaczyć Stones of Scotland.
Mam nadzieję, że ten wpis się Wam podobał i że choć trochę przekonałam Was do geologii. Geologia nie jest łatwą nauką, jednak gdy można ją zobaczyć czy wręcz dotknąć, staje się bardziej przystępna i fascynująca. Mam nadzieję, że podczas kolejnych spacerów po Edynburgu odwiedzicie wymienione przeze mnie wyżej miejsca i dokładnie przyjrzycie się skałom które budują Szkocję. Życzę udanych spacerów, a jeśli macie jakieś pytania to śmiało piszcie, na wszystkie postaram się odpowiedzieć 🙂 Za jakiś czas pojawi się kolejny wpis tym razem mówiący nieco więcej o geologii samego Edynburga 🙂