Łódź co zobaczyć za pierwszym razem?

Łódź z pewnością nie znajdzie się na szczycie listy miast do odwiedzenia w Polsce. A to szkoda, bo wbrew pozorom ma wiele do zaoferowania! Łódź to bardzo specyficzne miasto i być może nie ma tu „tradycyjnych” atrakcji turystycznych, ale to co można tu zobaczyć jest niepowtarzalne na skalę europejską! To właśnie te niecodzienne atrakcje takie jak układ przestrzenny miasta, dawne zakłady przemysłowe i rezydencje fabrykantów sprawiają, że Łódź jest tak interesująca i niezwykła.

Łódź to jedno z większych polskich miast. Jej historia sięga XV wieku, kiedy to otrzymała prawa miejskie, jednak przez kolejne kilka stuleci była zaledwie niewielką wioską. Takie miasta jak Piotrków Trybunalski, Łęczyca czy Zgierz były wówczas ośrodkami o większym znaczeniu niż Łódź. Tak było aż do początków XIX wieku, kiedy to Łódź włączono do grona osad przemysłowych z przeznaczeniem na ośrodek sukienniczo – tkacki. Rozwojowi takiego przemysłu sprzyjały warunki naturalne, przede wszystkim duża ilość rzek, których przepływa przez Łódź aż 19 (!). Od tego czasu rozpoczął się masowy napływ ludności do Łodzi i miasto zaczęło się gwałtownie rozrastać. Przed wyznaczeniem Łodzi na osadę przemysłową (1820r.) liczyła ona zaledwie 800 mieszkańców, a już w 1872 miasto osiągnęło liczbę 100 000 mieszkańców. Do 1915 liczba ta wzrosła 6-krotnie (!). Łódź stała się ziemią obiecaną dla tysięcy osób przybywających tu do pracy i w poszukiwaniu lepszego życia.

Łódź co zobaczyć za pierwszym razem?

Istnieje kilka miejsc, które koniecznie trzeba zobaczyć podczas pierwszej wizyty w Łodzi. Pomogą one Wam zrozumieć Łódź, jej historię, specyfikę i piękno. Łódź rozwinęła się jako miasto przemysłowe w XIX wieku i wszystkie obecne zabytki pochodzą z tego okresu. Głównymi pamiątkami tej epoki są stare fabryki, pałace fabrykantów i piękne kamienice.

W XIX wieku Łódź była miastem multi kulturowym, gdyż osiedlali się tutaj Żydzi, Niemcy oraz Rosjanie. Stąd określenie Łodzi jako miasta 4 kultur. Łódź stanowiła istny tygiel kulturowy, gdzie wszystkie te nacje żyły obok siebie, współpracowały i koegzystowały. Pozostawiły one po sobie ślad nie tylko w przestrzeni miasta, ale także w kulturze, języku i kuchni.

Główne atrakcje – Łódź co zobaczyć

Najbardziej charakterystyczną cechą Łodzi, na którą koniecznie trzeba zwrócić uwagę, jest układ przestrzenny miasta. Założenie urbanistyczne z początków XIX wieku zachowało się do dziś w niemal niezmienionym stanie. Głównym jego elementem jest ośmioboczny rynek Nowego Miasta, czyli obecny Plac Wolności z ratuszem i kościołem. Kształt placu jest ewenementem na skalę światową! Dookoła placu wytyczono regularną, symetryczną siatkę ulic o układzie szachownicowym (ulice przecinają się pod kątem prostym). Nowe Miasto było stosunkowo niewielkie i ograniczone ulicami Północną, Wschodnią, Południową (obecnie Rewolucji 1905r. / Próchnika) i Zachodnią. Przez rynek przebiegał ważny szlak komunikacyjny – Trakt Piotrkowski, który później stał się najbardziej znaną łódzką ulicą – ulicą Piotrkowską.

Ulica Piotrkowska

Ulica Piotrkowska to najdłuższy deptak w Polsce i jeden z najdłuższych w Europie. Niegdyś była to główna, reprezentacyjna ulica miasta, to wokół niej wyrosła Łódź. Później stanowiła główną ulicę handlową, jednak po utworzeniu centrum Manufaktura (2006r.), znacznie straciła na znaczeniu. Obecnie powoli odzyskuje swój status. Znajdują się przy niej liczne lokale gastronomiczne, puby oraz sklepy. Na Piotrkowskiej odbywa się wiele imprez masowych, a latem rozstawiane są ogródki piwne. Jednak jej największą atrakcją są przepiękne, XIX-wieczne kamienice, wybudowane głównie w stylu eklektycznym. Na Piotrkowskiej znajdziecie również łódzką aleję gwiazd, wzorowaną na tej hollywoodzkiej, a poświęconą polskim aktorom i reżyserom. Inną atrakcją ulicy są pomniki słynnych Łodzian – Tuwima, Reymonta czy Rubinsteina, jest to Galeria Wielkich Łodzian.

Łódź przemysłowa – Łódź co zobaczyć

Niezwykle istotnym elementem w przestrzeni miasta są zespoły fabryczno- rezydencjonalne. Fabryki te należały niegdyś do największych w Europie, a obecnie stanowią ogromny walor turystyczny miasta i zaliczane są do tzw. archeologii przemysłowej. Odrestaurowane i zrewitalizowane przestrzenie dawnych zakładów produkcyjnych tworzą obecnie główne atrakcje miasta. W skład takich zespołów fabrycznych wchodziły nie tylko zabudowania samej fabryki, ale także domy robotników, szkoły, ochronki, szpitale, świetlice, sale sportowe i oczywiście rezydencja właściciela – zazwyczaj bogaty pałac lub willa, które świadczyły o zamożności fabrykanta. Założenia te stanowiły samowystarczalne jednostki, istne miasto w mieście. Przykładem takich zespołów pofabrycznych jest obecne Centrum Handlowe Manufaktura. Powstało ono w miejscu dawnych zakładów bawełnianych Izraela Poznańskiego przy ulicy Ogrodowej. Natomiast rezydencja właściciela, która znajduje się tuż obok, stanowi wizytówkę miasta. Innym przykładem takiego zespołu pofabrycznego z mieszkaniami dla robotników, szpitalem, strażą pożarną i sklepem jest Księży Młyn.

Manufaktura – Łódź co zobaczyć

Obecnie jedno z największych centrów handlowo-usługowo-rozrywkowych w Polsce. Niegdyś ten wielki kompleks fabryczny był własnością jednego z głównych łódzkich fabrykantów – Izraela Poznańskiego. Po upadku przemysłu włókienniczego w Łodzi, który miał miejsce po przemianach ustrojowych, opuszczone zabudowania pofabryczne stały i niszczały. Na początku XXI wieku cały kompleks zrewitalizowano i przekształcono w centrum handlowo – rozrywkowe. W skład Manufaktury wchodzą liczne sklepy, restauracje i knajpki, kino, salon gier, kręgielnia, ścianka wspinaczkowa, siłownia oraz Experymentarium. Znajduje się tu także Teatr Mały, a w zabytkowym budynku dawnej tkalni – Muzeum Sztuki MS2, czyli galeria sztuki współczesnej. Ponadto na terenie Manufaktury mieści się Muzeum Fabryki, które w prosty i obrazowy sposób ukazuje historię zakładu produkcyjnego stworzonego przez I. Poznańskiego.  

Biała Fabryka – Centralne Muzeum Włókiennictwa

Muzeum włókiennictwa to miejsce które koniecznie trzeba odwiedzić, aby poznać historię powstania i rozwoju miasta, które oparte było na przemyśle włókienniczym. W zbiorach muzeum poza maszynami związanymi z produkcją tkanin znajduje się również kolekcja tkanin zarówno zabytkowych jak i współczesnych, a także kolekcja odzieży pozwalająca prześledzić zmieniające się kanony mody. Budynek w którym mieści się muzeum był niegdyś przędzalnią bawełny w prężnie działającej fabryce Ludwika Geyera. Nazwa fabryki wywodzi się od tego, że była ona otynkowana, czym znacznie wyróżniała się na tle innych budynków z czerwonej cegły. Geyer był jednym z pierwszych łódzkich fabrykantów, wizjonerów. Do swoich zakładów wdrażał wiele innowacji technologicznych. To właśnie w Białej Fabryce uruchomiona została pierwsza w Łodzi maszyna parowa, a co za tym idzie powstał tu pierwszy łódzki komin fabryczny. Była to pierwsza zmechanizowana przędzalnia i tkalnia bawełny w Łodzi. Na tyłach Białej Fabryki znajduje się Skansen Łódzkiej Architektury Drewnianej.

Księży Młyn – Łódź co zobaczyć

Łódzcy fabrykanci budowali zespoły fabryczno-rezydencjonalne, w których skład wchodziły nie tylko zabudowania fabryczne, ale również budynki mieszkalne i usługowe stworzone z myślą o robotnikach. Księży Młyn to unikalne na skalę europejską założenie fabryczno – mieszkaniowe, które obecnie stanowi niezwykle cenny zabytek architektoniczno – urbanistyczny. W jego skład wchodziła fabryka, osiedle dla pracowników (famuły), sklep spożywczy (konsum), remiza straży pożarnej, szpital, szkoła, świetlica i biblioteka oraz rezydencja właściciela fabryki – Karola Scheiblera. Było to niezwykłe dobrze działające, samowystarczalne osiedle, które zaspokajało wszystkie potrzeby mieszkańców. Obecnie dzielnica ta przechodzi intensywną rewitalizację. Wiele budynków zostało odrestaurowanych, są jednak i takie, które wyglądają jak sprzed ponad 100 lat i można dyskretnie podejrzeć jak toczy się w nich życie. Księży Młyn wpisany jest na listę zabytków, a ponadto prowadzone są działania, aby został wpisany na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Łódź – niezwykłe rezydencje wielkich fabrykantów

Nieodzownym elementem fabrycznej Łodzi były piękne rezydencje ich niezwykle zamożnych właścicieli. Na terenie Łodzi znajduje się wiele XIX-wiecznych willi i pałaców oraz potężnych kamienic, które świadczą o zamożności ówczesnego miasta. Wiele z nich zostało odrestaurowanych i przekształconych w budynki użyteczności publicznej. Część przeznaczono na muzea, inne stanowią siedziby łódzkich uczelni czy urzędów. Zdecydowanie wato odwiedzić kilka z nich, aby zobaczyć jak wyglądało życie Lodzermenscha, czyli łódzkiego dorobkiewicza, często dążącego do celu przez spryt i wyzysk pracowników. Do takich wspaniałych willi można zaliczyć Pałac Herbsta, Willę Karola Scheiblera, Pałac Maurycego Poznańskiego, gdzie obecnie mieści się Muzeum Sztuki – pierwsze na świecie muzeum awangardy.

W willach, pałacach i rezydencjach fabrykantów, a także w wielu kamienicach w oknach klatek schodowych znajdują się wspaniałe, kolorowe witraże. Miały one na celu nie tylko urozmaicić wnętrze, ale także odciąć pałac od szarego, ponurego życia na zewnątrz. Od brudnego i szarego miasta, lasu wznoszących się nad nim kominów i snujących się dymów.

Pałac Izraela Poznańskiego – Muzeum Historii Miasta Łodzi

Izrael Poznański był jednym z najważniejszych i najbogatszych łódzkich fabrykantów – nazywano go królem bawełny. Poznański postanowił wybudować wspaniałą rezydencję godną miana pałacu. Siedziba potentata została wybudowana w stylu neobarokowym, a ze względu na swój wygląd nazywana jest łódzkim Luwrem. Pałac Poznańskiego to największa rezydencja fabrykancka w Polsce. Obecnie mieści się tu Muzeum Miasta Łodzi. Zdecydowanie polecam odwiedzić to muzeum, jeśli chcecie zapoznać się z historią miasta, ale także aby obejrzeć wspaniałe pałacowe wnętrza.

Rezydencja Edwarda Herbsta – Muzeum Sztuki

Kolejną niezwykłą rezydencją fabrykanta jest neorenesansowa willa wybudowana dla córki Karola Scheiblera i jej męża Edwarda Herbsta. Willa, wraz z otaczającym go parkiem, znajdowała się nieopodal fabryki i pracowniczego osiedla mieszkaniowego – Księży Młyn. Budynek został odrestaurowany i przekształcony w muzeum, w którym można oglądać zabytkowe wnętrza rezydencji bogatego przemysłowca z XIX wieku, które odtworzono z największą starannością. W pałacu zachowały się oryginalne, przepiękne piece kaflowe, żyrandol w sali lustrzanej oraz bogato intarsjowana boazeria w salonie dla panów. W muzeum ukazano również historię rodziny Herbstów, jej wkład w rozwój miasta oraz działalność filantropijną. Wybudowali oni między innymi szpital dla dzieci, który pełni swą funkcję do dziś. W sąsiadującym budynku z czerwonej cegły, gdzie niegdyś znajdowała się powozownia i stajnie zlokalizowano oddział Muzeum Sztuki, gdzie można podziwiać dzieła Matejki, Wyspiańskiego, Chełmońskiego i Malczewskiego.

Pałac Karola Scheiblera – Muzeum Kinematografii

Pałac Karola Scheiblera – największego łódzkiego fabrykanta, został wybudowany w 1856 w stylu neorenesansowym. W pałacu zachowały się boazerie, kredensy, mozaika podłogowa, a przede wszystkim przepiękne piece kaflowe. Od 1986 roku we wnętrzach pałacu funkcjonuje Muzeum Kinematografii (jedyne w Polsce). Można tu zobaczyć stare kamery i projektory, jednak najcenniejszym eksponatem jest fotoplastykon. W muzeum można zapoznać się z historią polskiej kinematografii. Zobaczyć dyplomy i efekty pracy największych polskich twórców filmowych, reżyserów i aktorów, którzy kończyli Łódzką Szkołę Filmową. Natomiast na podwórku muzeum znajdują się eksponaty z kultowego filmu Kingsajz. Pałac był również planem filmowy wielu znanych produkcji np. Ziemia Obiecana. W Łodzi powstawały także znane z pewnością wszystkim filmy animowane wytwórni Se-Ma-For. Więcej o tych bajkach możecie dowiedzieć się w muzeum, a na chwilę nawet stać się ich częścią. Dzięki temu wszystkiemu Łódź została uznana za jedno z Miast Kreatywnych UNESCO jako Miasto Filmu.

Łódź – miasto wielu wyznań

Wielokulturowość, a co za tym idzie wielowyznaniowość mieszkańców Łodzi sprawiła, że w mieście powstało wiele świątyń różnych wyznań. Były to polskie kościoły katolickie, niemieckie kościoły protestanckie, rosyjskie cerkwie i żydowskie synagogi. Najstarszym kościołem rzymskokatolickim w Łodzi jest niewielki, drewniany kościółek św. Józefa z 1765 roku. Protestanci wznieśli w mieście kilka świątyń, jednak najważniejszą z nich jest kościół ewangelicko – augsburski św. Mateusza. W Łodzi znajdują się dwie cerkwie, w tym najbardziej okazały – Sobór Aleksandra Newskiego. Do II wojny światowej w Łodzi żyła bardzo liczna społeczność żydowska, która posiadała na terenie miasta 3 wspaniałe synagogi. Zostały one jednak zniszczone przez niemieckiego okupanta podczas II wojny światowej. Pod koniec lat 90-tych XX wieku, dla upamiętnienia społeczności żydowskiej, w miejscu gdzie znajdowała się niegdyś synagoga przy ulicy Wolborskiej – wzniesiono Pomnik Dekalogu.

Sobór Aleksandra Newskiego

Cerkiew prawosławna wzniesiona w XIX wieku w stylu rosyjsko – bizantyjskim. Została ufundowana przez największych łódzkich fabrykantów, którzy chcieli przypodobać się carowi i dowieść swej lojalności. Nie było to oczywiście bezinteresowne, ponieważ chcieli oni korzystać ze swobód i przywilejów handlowych. Należy podkreślić, że lwia cześć produkcji przemysłowej przeznaczona była na eksport do Rosji.

Cmentarze – Łódź co zobaczyć

Istotnym elementem w krajobrazie miasta są cmentarze. Pochowani są na nich ludzie, którzy zbudowali to miasto. Warto wspomnieć o dwóch wyjątkowych i zabytkowych nekropoliach, które zdecydowanie warto odwiedzić. Pierwsza z nich to Stary Cmentarz przy ulicy Ogrodowej, a drugi to Nowy Cmentarz Żydowski przy ulicy Brackiej. Na obu cmentarzach znajdują się grobowce najbogatszych łódzkich fabrykantów. Na Starym Cmentarzu możecie zobaczyć wyjątkowe mauzoleum Karola Scheiblera, a także grobowce Ludwika Geyera, Ludwika Grohmana, Juliusa Kindermana i wielu innych.

Cmentarz Żydowski

Kirkut – łódzka nekropolia żydowska jest największym tego typu cmentarzem w Polsce i drugim co do wielkości w Europie. Cmentarz ma powierzchnię 42 hektarów i pochowanych jest na nim ponad 230 tysięcy ludzi. Najważniejszym i najbardziej okazałym obiektem na cmentarzu jest grobowiec Izraela Poznańskiego.

Stacja Radegast

Stacja Radegast to pomnik – muzeum upamiętniające istnienie łódzkiego getta oraz mnóstwa ludzi, którzy zostali stąd wywiezieni do różnych obozów zagłady. Na łódzkich ulicach można zaobserwować napisy „łódzkie getto” które zostały namalowane w miejscach, gdzie przebiegała dawna granica getta. Getto wyznaczono na terenie, gdzie wcześniej znajdowała się dzielnica żydowska (obecne stare Bałuty). Ze szczegółami istnienia łódzkiego getta można zapoznać się w na Stacji Radegast, a także w Muzeum Tradycji Niepodległościowych – Oddział Martyrologii Radogoszcz. Najtragiczniejszym wydarzeniem jakie miało tu miejsce, było spalenie żywcem 1500 więźniów. Na terenie getta znajdował się również obóz dla dzieci. Upamiętnia go Pomnik Martyrologii Dzieci w Parku im. Szarych Szeregów. Pomnik ma niezwykły kształt pękniętego serca.

Mam nadzieję, że tym wpisem przybliżyłam Wam specyfikę Łodzi i to co warto w niej zobaczyć. Dajcie znać czy byliście w Łodzi, co widzieliście i jakie macie wrażenia! A może jesteście mieszkańcami Łodzi i dzięki temu wpisowi dowiedzieliście się o niej czegoś więcej? Koniecznie dajcie znać!