Calton Hill w Edynburgu

Calton Hill w Edynburgu to wzgórze położone w centrum miasta. Ze szczytu tego niewysokiego pagóra (103m n.p.m.) rozpościerają się wspaniałe widoki na całe miasto i sporą okolicę, w tym Zatokę Forth. Ponadto na szczycie znajduje się kilka ciekawych budowli, dzięki którym miasto zyskało miano Aten Północy. Calton Hill to miejsce, które zdecydowanie trzeba odwiedzić podczas wizyty w Edynburgu, tym bardziej, że znajduje się tak blisko głównej ulicy miasta. Co więcej Calton Hill wpisane jest na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Calton Hill w Edynburgu – odrobina geologii

Calton Hill, podobnie jak inne wzgórza w Edynburgu (Arthur’s Seat, czy wzgórze zamkowe) to stożki wygasłych wulkanów, które były aktywne około 300-350 milionów lat temu. Wzgórze Calton było jednym z bocznych stożków wulkanu Arthur’s Seat, który został przesunięty nieco na południe. Calton Hill zbudowane jest z lawy i popiołów wyrzucanych przez wulkan.

Po ustaniu działalności wulkanicznej (około 285mln lat temu) obszar wschodniej Szkocji zajęły delty wielkich rzek. W tych deltach odkładały się tak ogromne ilości materiału, że piasek i muł przykryły stożki wulkaniczne kilkuset metrową warstwą. Ciężar tego materiału sprawił, że ląd w tym miejscu zapadł się w kierunku wschodnim. Osady pod wpływem własnego ciężaru i czynników zewnętrznych zostały naturalnie scementowane i przekształciły się w skałę. Biało-szary, drobnoziarnisty piaskowiec, który z nich powstał był wydobywany w wielu kamieniołomach w Edynburgu. Stanowił materiał budowlany dla większości budynków na Nowym Mieście.

W czasie kolejnych epok czynniki zewnętrzne niszczyły warstwy miękkich skał osadowych. Jednak najbardziej znaczący wpływ na obecny wygląd tego regionu miały lądolody, które wielokrotnie przesunęły się przez ten obszar w ciągu ostatnich 2 mln lat. Ostatnie zlodowacenie skończyło się około 15-17 000 lat temu. Ogromna masa przesuwającego się lodu zerwała warstwę skał osadowych odsłaniając stare, twarde stożki wulkaniczne. Calton Hill, podobnie jak inne wzgórza przekształcone przez lodowiec, mają charakterystyczny kształt craig-and-tail. Jest to wzgórze o urwistej, stromej ścianie od strony nasuwającego się lądolodu (zachód) i łagodnie opadającym zboczu (ogon) po przeciwnej stronie (wschód).

Calton Hill to jedno z 5 miejsc z których rozciągają się najlepsze widoki na Edynburg.

Calton Hill w Edynburgu krótka historia

Istnieją ślady, że Calton Hill było zasiedlone już w epoce brązu (około 4000 lat temu). W XV wieku odbywały się tu festiwale i turnieje rycerskie. W XVII wieku natomiast wykonywano tam egzekucje.

Calton Hill aż do końca XVIII wieku leżał poza miastem, odcięty zarówno od Starego jak i Nowego Miasta głębokimi dolinami. Takie warunki sprzyjały wykorzystaniu tego miejsca w specyficzny sposób. Znajdowało się tam obserwatorium astronomiczne oraz więzienie przeniesione tu ze zburzonego Tolbooth na Royal Mile.

Istotnym wydarzeniem było wykupienie wzgórza przez miasto w 1724 roku i utworzenie na jego terenie pierwszego w Wielkiej Brytanii parku publicznego. A wszytko to dzięki staraniom jednego z wielkich filozofów – przedstawicielowi edynburskiego oświecenia Davidowi Hume. Dla uczczenia jego pamięci i działań jedna ze ścieżek na Calton Hill nosi jego imię – Hume Walk. Jest to jedna z pierwszych, zaplanowanych ścieżek spacerowych na Wyspach Brytyjskich.

W 1815 roku podjęto decyzję o przedłużeniu Princes Street w kierunku wschodnim i wybudowaniu mostu i drogi pod Calton Hill. W ten sposób powstała Regent Road. Most przerzucony nad Low Calton był wzorowany na moście Pulteney Bridge Bridge w Bath. Tamten jednak był zabudowany, w Edynburgu Robert Stevenson – inżynier wyznaczony do wybudowania mostu zasugerował, aby obie jego strony pozostały niezabudowane, dzięki czemu przejeżdżający mogli podziwiać widoki. Tak też się stało i obecnie również i my przechodząc prze Regent Bridge możemy napawać się panoramą miasta w kierunku północnym, w stronę zatoki, jak i południowym na Arthur’s Seat i Stare Miasto oraz dworzec Waverly. Koszt budowy tej drogi był ogromny i znacznie przewyższył plan zabudowy pierwszego Nowego Miasta (!).

Podczas konstrukcji nowej ulicy, zburzono część budynków znajdujących się na wschodnim krańcu Princes Street. Ponadto, nowo wytyczona ulica przebiegała przez Old Calton Cementary, część grobów trzeba było przenieść, a sam cmentarz został podzielony. Budowę ulicy ukończono w 1812 roku. Jej powstanie sprawiło, że ta część miasta mogła się rozwijać i być zabudowywana. Ogłoszono konkurs na plan zabudowy Calton Hill w Edynburgu, jednak żadna z przedstawionych propozycji nie satysfakcjonował jurorów. Główną ideą planu miało być wykorzystanie wzgórza i rozpościerających się z niego widoków. Ulice miały naśladować kontury wzgórza (biec zgodnie z poziomicami), a drzewa nie powinny zasłaniać widoku. Ostatecznie przyjęto projekt Williama Playfair, który zaproponował ulicę biegnącą dookoła wzgórza zabudowaną eleganckimi budynkami, natomiast sam szczyt wzgórza miał pozostać niezabudowany. Efekt tego założenia można podziwiać do dziś.

Pomniki i monumenty na Calton Hill

Na wzgórzu znajdują się malownicze budynki i pomniki, dzięki którym Edynburg zyskał miano Akropolu Północy. Niektóre z nich wyglądają jak przeniesione ze starożytnej Grecji, stąd odniesienie do ateńskiego Akropolu. Budowle na Calton Hill powstały w latach 1760 – 1820. Okres ten odnosi się do tak zwanego Szkockiego Oświecenia (Scottish Enlightenment). Jednym z przedstawicieli tego nurtu był David Hume, który lobbował władze miasta, aby na Calton Hill utworzyć ścieżki rekreacyjne dla mieszkańców.

Obserwatoria astronomiczne na Calton Hill

Na Calton Hill w Edynburgu znajdowały się kiedyś dwa, a nawet trzy obserwatoria astronomiczne. Pierwsze obserwatorium wybudowano w 1719r – Old Observatory, a kolejne – City Observatory pod koniec XIX wieku. W międzyczasie na wzgórzu powstało także niewielkie obserwatorium, znajdujące się w drewnianym budynku, a prowadzone prze Marię Teresę Short. Było to popularne obserwatorium, bardziej komercyjne niż naukowe. Jednak w 1850 pani optyk musiała zrezygnować z prowadzenia działalności na Calton Hill i przeniosła się w okolicę Castle Hill, do budynku, gdzie dziś znajduje się Camera Obscura & Word of Illusions. Dzięki temu Camera Obscura to jedna z najstarszych atrakcji Edynburga.

W 1822 obserwatorium na Calton Hill stało się Obserwatorium Królewskim, które w 1896 roku przeniesiono na Blackford Hill. Natomiast na wzgórzu Calton powstało nowe Obserwatorium Miejskie. To obserwatorium funkcjonowało do początków XXI wieku, gdy zostało zniszczone przez wandali i złodziei. Budynki przekazano miastu, które je odrestaurowało. W ostatnich latach dawne obserwatoria przeszły kolejną modernizację i otwarto w nich galerię sztuki współczesnej – Collective.

Scottish National Monument

Pomnik wybudowany ku pamięci żołnierzy poległych w wojnach napoleońskich. Miał być szkockim odpowiednikiem greckiego Partenonu, jednak na ukończenie tego ambitnego projektu szybko zabrakło funduszy. Dlatego też imponująca kolumnada przypomina starożytne ruiny. Budowa szybko zyskała niechlubny przydomek Edinburgh’s Disgrace, lub Edinburgh’s Shame (edynburska hańba, wstyd). Krąży plotka, że miasto Glasgow chciało podarować Edynburgowi brakujące pieniądze na dokończenie budowy monumentu, jednakże dumni Edynburczycy nie przyjęli tej pomocy.

Nelson Monument

W najwyższym punkcie wzgórza wybudowano wysoką na 30 metrów wieżę przypominającą kształtem lunetę. Monument ten upamiętnia admirała Nelsona, zwycięzcy spod Trafalgaru (1805r.). Pomnik wzniesiony na cześć Anglika powstał w latach 1807-1815. W 1854 roku na szczycie wieży postawiono maszt z którego o godzinie 13 opada biała kula tzw. Time Ball. Był to wizualny znak na potwierdzenie godziny dla statków znajdujących się w porcie na Leith. Znakiem dźwiękowym był wystrzał z armaty z murów zamku o tej samej porze (one o’clock gun). Nelson Monument można zwiedzać (wstęp płatny), w środku znajduje się niewielkie muzeum poświęcone admirałowi. Jednak największą atrakcją jest wejście na taras widokowy na szczycie wieży, skąd rozpościerają się jeszcze lepsze widoki na miasto, rozległą okolicę oraz samo Calton Hill.

Dugald Stewart Monument

Pomnik w stylu doryckim wybudowany w 1831 roku przez Williama Playfaira ku pamięci Dugalda Stewarta, profesora filozofii moralnej na Uniwersytecie Edynburskim. Monument jest wzorowany na ateńskim pomniku Lizykratesa.

Armata portugalska

Mosiężna armata z XVII wieku wycelowana w edynburski zamek ma długą i nie do końca wyjaśnioną historię. Została ona najprawdopodobniej wysłana do jednej z portugalskich kolonii. Podczas wojen kolonialnych zgubiła się lub przejęli ją przeciwnicy, ostatecznie znalazła się w posiadaniu Birmy. W XIX wieku, podczas wojen pomiędzy Imperium Brytyjskim a Birmą armatę przejęli Brytyjczycy i przywieźli do Edynburga. W 1886 roku wystawiono ją jako eksponat na wystawie International Exhibition of Science, Art and Industry. Wystawa miała miejsce w park na Meadows, natomiast po jej zakończeniu działo przeniesiono na Calton Hill.

Widoki z Calton Hill

Z Calton Hill rozciągają się wspaniałe widoki na znaczną część Edynburga. Można stąd obserwować ruchliwą i zatłoczoną Princes Street z charakterystyczną wieżą zegarową na hotelu Balmoral, monumentem Waltera Scotta i wreszcie potężnym zamkiem wybudowanym na skalistym wzniesieniu.

Calton Hill to idealne miejsce do oglądania zachodów słońca oraz pokazu fajerwerków na zakończenie festiwalu lub Sylwestra.

Z calton Hill rozpościera się wspaniały widok na wielopoziomową zabudowę Starego Miasta, park Holyrood z najwyższym wzniesieniem w mieście – Arthur’s Seat wraz z Salisbury Crags. Widać stąd również Pałac Holyrood, budynki Parlamentu oraz białą kopułę Dynamic Earth. W oddali, po południowej stronie miasta rozciąga się wyraźnie widoczne pasmo Pentalnd Hills.

Z przeciwnej strony wzgórza rozciąga się panorama północnej części miasta, dzielnicy Leith z portem, Zatoki Forth oraz Królestwa Fife po jej drugiej stronie. W pogodny dzień można dostrzec Berwick Law i Bass Rock – stożki wygasłych wulkanów znajdujące się u ujścia zatoki do Morza Północnego.

Patrząc z Calton Hill na zachód można zaobserwować geometryczny układ Nowego Miasta. Eleganckie gregoriańskie budynki wybudowane w XVIII wieku wzdłuż planowo wybudowanych, szerokich ulic i placów, które były rozwiązaniem dla przeludnionego, średniowiecznego Starego Miasta.

Festiwale na Calton Hill w Edynburgu

Na Calton Hill odbywają się różnego rodzaju imprezy i festiwale. Najbardziej znanym z nich jest Beltane Fire Festival, który ma miejsce w ostatnią noc kwietnia. Jest to celtyckie święto witania wiosny. Podobna impreza Samhuinn Fire Festival odbywa się 31 października i jest to celtyckie święto powitania nowego roku. Calton Hill to również świetny punkt obserwacyjny do oglądania pokazu sztucznych ogni, które puszczane są ze wzgórza zamkowego. Pokaz taki odbywa się na zakończenie festiwalu edynburskiego (koniec sierpnia) oraz w Sylwestra.

Calaton Hill w Edynburgu – jak się dostać?

Dostanie się na Calton Hill jest bardzo łatwe i zajmuje zaledwie kilkanaście minut.

Najprościej wspiąć się na wzgórze od strony Pincess Street, a właściwie jej przedłużenia – Regent Road. Po lewej stronie ulicy znajduję się schody prowadzące na szczyt wzgórza. Jeżeli chcecie ominąć schody, należy iść nieco dalej prosto i z ronda wejść asfaltową alejką łagodnie okalającą wzgórze. Jest to najlepsza droga na Calton Hill dla osób z wózkami.

Na wzgórze można również wejść od przeciwnej strony, od London Road i Royal Terrace. Należy wejść ścieżką przy Greenside Parish Church i wspinać się nią w kierunku szczytu wzgórza.

Calton Hill – informacje praktyczne

Na Calton Hill znajduje się kawiarnia serwująca napoje na wynos oraz restauracja – The Outlook ze wspaniałym widokiem na północno-zachodnią część miasta.

Znajdują się tu również toalety (płatne 1f).

Jak widzicie, to niepozorne wzgórze ma wiele do zaoferowania. Zdecydowanie warto się tu wybrać o każdej porze dnia, jednak zdecydowanie najlepiej podziwiać stąd zachody słońca. Calton Hill to także idealne miejsce na piknik, spotkanie z przyjaciółmi czy kontemplowanie sztuki nowoczesnej. Zdecydowanie polecam to miejsce!