Wielka polska mapa Szkocji

Wielka polska mapa Szkocji to niezwykły pomnik wybudowany przez Polaków w podarku Szkotom za okazaną gościnność. Mapa powstała w latach 70-tych XX wieku na terenie hotelu Barony Castle w Eddleston. Inicjatorem tej konstrukcji był Polak, dawny żołnierz, Jan Tomasik, właściciel hotelu.

Jan Tomasik – pomysłodawca mapy Szkocji

Historia mapy związana jest z postacią Jana Tomasika, który był jej pomysłodawcą. Jan Tomasik pochodził z Krakowa, a podczas II wojny światowej był sierżantem I Dywizji Pancernej stacjonującej w Galashiels. Podczas pobytu w miejscowym szpitalu poznał pielęgniarkę – Catherine Kimlin z którą później się ożenił. Po zakończeniu wojny Jan Tomasik, podobnie jak wielu innych polskich żołnierzy, nie zdecydował się na powrót do komunistycznej Polski. Były wojskowy wraz ze swoją szkocką żoną pozostał w Szkocji i rozpoczął działalność w branży hotelarskiej. Po kilku latach był właścicielem kilku hoteli w Edynburgu, a w 1968 także hotelu Black Barony w pobliżu Peebles. W latach 70 wpadł na pomysł wybudowania trójwymiarowej mapy Szkocji na terenie swojego hotelu.

Dokładnie nie wiadomo dlaczego Jan Tomasik zdecydował się wybudować plastyczną mapę w Szkocji. Najprawdopodobniej inspiracją była wielkoskalowa mapa Belgii, którą zobaczył na Wystawie Światowej w 1958 roku, podczas podróży do Polski. Ponadto w czasie wojny w koszarach wykorzystywano podobne mapy do ćwiczeń i gier wojennych. Tomasik uważał także, że taka mapa będzie atrakcją hotelu.

Podczas wizyty w Polsce na początku lat 70-tych Tomasik spotkał profesora Mieczysława Klimaszewskiego ówczesnego dyrektora Instytutu Geografii oraz rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego i podsunął mu pomysł stworzenia wielkiej mapy Szkocji. (M. Klimaszewski jest z pewnością znany wszystkim geografom jako autor podręcznika „biblii” do geomorfologii). Profesor niejako pomógł w budowie mapy – oddelegował do tego zadania jednego ze swoich doktorantów – Kazimierza Trafasa. W 1974 roku K. Trafas przyjechał do Szkocji i wraz ze swoim kolegą oraz przy pomocy pracowników hotelu i polskich studentów przebywających w Wielkiej Brytanii na wymianie, rozpoczął prace konstrukcyjne. Budowla trwała przez kilka kolejnych sezonów letnich (1974-79).

Wielka polska Mapa Szkocji – historia

Mapa Szkocji ma wymiary 40 x 50 metrów i zajmuje powierzchnię 1590m2, co sprawia, że jest największą tego typu konstrukcją na świecie. Mapa leży w owalnym zagłębieniu otoczonym niewysokim murkiem o długości 142 metrów. Trójwymiarowa mapa Szkocji została wybudowana w skali 1:10 000, skala pionowa jest natomiast przewyższona pięciokrotnie (5:1), aby mapa była bardziej plastyczna. Jest to niewątpliwie echo służby wojskowej hotelarza, gdyż tak właśnie tworzono plastyczne mapy wojskowe w okresie II wojny światowej.

Wybudowanie tak wielkiej mapy stanowiło nie lada wyzwanie. Podczas pierwszej wizyty kartografów w Szkocji przeprowadzono wstępne prace – przygotowano teren, zarysowano kształt lądu i wybudowano poziomice (300, 600 i 900m) w które miał być wylany beton. W kolejnych latach powstała główna bryła mapy, po czym przystąpiono do ręcznego jej modelowania i rzeźbienia. Mapę pomalowano, naniesiono na nią większe miasta i drogi, zaznaczono rzeki i jeziora. Mapę otaczała woda symbolizująca morze oblewające Szkocję.

W latach 80-tych hotel zamknięto, a mapa Szkocji popadła w zapomnienie i zaczęła niszczeć. Zarośnięta chwastami, pokryta liśćmi i warstwą ziemi, była prawie niewidoczna.

Związki z generalem S. Maczkiem

Mapa Szkocji zwana jest czasami Mapą generała Maczka, a to dlatego iż generał po zakończeniu wojny zamieszkał w Edynburgu i był dobrym znajomym Jana Tomasika. Panowie na początku lat 60-tych byli sąsiadami. Generałowi, jak i wszystkim innym polskim weteranom, odmówiono wypłaty emerytury wojskowej, ponieważ nie byli obywatelami brytyjskimi. Mimo, że bronili tego kraju, a wielu oddało za niego życie, nie dostali za to adnej rekompensaty. Emerytowani żołnierze musieli pracować, aby mieli z czego żyć. Podobnie było w przypadku generała Maczka – Jan Tomasik zatrudniał go w swoich hotelach m. in. jako barmana. W późniejszym czasie hotelarz zapewnił dawnemu dowódcy pokój w swoim hotelu w Barony Castle, gdzie generał spędzał wakacje ze swoją rodziną. Możliwe jest, że to dzięki zainteresowaniu generała topografią narodził się pomysł wybudowania przestrzennej mapy Szkocji.

Warto również wspomnieć o samym budynku hotelu Barony Castle. Najstarsza część zamku pochodzi z XVI wieku, w XVIII wieku zamek rozbudowano i nadano mu obecny kształt. Na początku XX wieku przekształcono go w hotel. W 1942 roku zamek przejęły Polskie Siły Zbrojne, które umieściły tu sztab brygady oraz szkołę oficerską. Do dziś nad mansardami widać polskie godło. Po wojnie zamek powrócił w ręce prawowitych właścicieli i ponownie stał się hotelem. W 1969 stał się własnością Jana Tomasika.

Rekonstrukcja mapy – Mapa Scotland

Profesor Kaziemierz Trafas, główny projektant i budowniczy mapy, przyjechał ponownie do Szkocji w 1994 roku na spotkanie urbanistów. Wspomniał na nim o mapie Szkocji, co zaowocowało ponownym jej odkryciem. Dzięki temu w 2000 roku powołano do życia organizację Mapa Scotland, która miała na celu odbudowanie Wielkiej polskiej mapy Szkocji, a obecnie trzyma piecze nad tym zabytkiem. Rozpoczęto zbieranie funduszy i poszukiwanie sponsorów. Prace porządkowe rozpoczęły się w 2010, niedługo potem (2012) mapa zyskała status zabytku klasy B. Od 2013 roku organizacja Mapa Scotland ma status organizacji charytatywnej. W 2017 roku mapę odrestaurowano, dzięki czemu możemy dziś podziwiać ją w całej okazałości.

Wielka polska mapa Szkocji – Jak dojechać

Mapa Szkocji znajduje się na terenie hotelu Barony Castle w Eddlstone, nieopodal Peebles w Scottisch Borders. Można do niej dojechać z Edynburga drogą numer A72. Dojazd do hotelu jak i samej mapy jest dobrze oznaczony. Samochód można zaparkować na parkingu przed hotelem. Mapa znajduje się kilkaset metrów na lewo od parkingu. Na terenie hotelu znajduje się bar i restauracja. Do Hotelu można także dojechać z Edynburga autobusem linii X62 (Borders Buses), cena biletu powrotnego £10,70.

Polska mapa Szkocji to niezwykłe miejsce, zdecydowanie warte odwiedzenia. Przy okazji można zapoznać się z polsko – szkocką historią i przyjaźnią obu narodów, która sięga XVI wieku. Mapa ma nie tylko wartość historyczno – sentymentalną, ale można stanowić świetny materiał edukacyjny. To tu możemy bowiem odbyć podróż dookoła Szkocji w zaledwie kilka minut! Więcej o mapie możecie przeczytać na stronie mapa Scotland (również po polsku).

View Larger Map